Met de ‘Erfgoed- en kerkenvisie 2023-2033’ omschrijven de gemeente Woensdrecht hoe we ons erfgoed willen behouden en versterken.
Het belang van cultureel erfgoed voor Woensdrecht was nog niet vastgelegd in beleid. Met de ‘Erfgoed- en kerkenvisie 2023-2033’ omschrijven de gemeente hoe we ons erfgoed willen behouden, versterken en hoe het een bouwsteen kan zijn voor toekomstige ontwikkelingen. Een actueel onderdeel van de erfgoedvisie is het religieus erfgoed. Hier is een aparte visie voor opgesteld. Vooruitlopend op het ingaan van de Omgevingswet is ook een nieuwe erfgoedverordening en cultuurhistorische waardenkaart vastgesteld.
Stichting Behoud Cultureel Erfgoed Zuidwesthoek (SBCEZ)
Sinds 1995 is er al een stichting die zich inzet voor het behoud van het cultureel erfgoed in onze gemeente (toen nog onafhankelijke losse dorpen). Dees Verbeek is voorzitter van de SBCEZ en tevens van de werkgroep die sinds 2021 met de gemeente in overleg is over het toekennen van gemeentelijke monumenten status aan objecten. Samen met onder andere de Heemkundekring en ‘Monumentenhuis’ en instelling die provincie en gemeente adviseerd op het gebied van monumenten, overleggen ze regelmatig over het toekennen van de status als monument.
De heer Verbeek vertelde ook dat het spijtig is dat er in Hoogerheide al zoveel verdwenen is. Denk aan het oude gemeentehuis, het klooster op de plek waar nu het nieuwe gemeentehuis staat en een aantal panden in de Raadhuisstraat.In de andere kernen is gelukkig wat meer bewaard gebleven, behalve in Woensdrecht, wat zeer te lijden heeft gehad onder de gevechten gedurende de slag om de Schelde.
Dees Verbeek (voorzitter SBCEZ) met Wethouder Jeffrey van Agtmaal voor de monumentale kapel bij het gemeentehuis
Erfgoedvisie
De ambitie om de kracht van erfgoed beter te benutten is de belangrijkste aanleiding geweest om een visie op erfgoed te ontwikkelen. Bovendien is erfgoed een verplicht afwegingskader bij de Omgevingswet (die per 1 januari 2024 in werking zal treden). Er zijn vijf kernthema’s die voor de gemeente Woensdrecht het belangrijkste cultureel erfgoed vertegenwoordigen:
▪ Religieus erfgoed;
▪ Militair erfgoed;
▪ Landschappelijk erfgoed;
▪ Gebouwd erfgoed en
▪ Grensoverschrijdend erfgoed.
Wethouder Jeffrey van Agtmaal: “Erfgoed is om meerdere redenen een belangrijk thema. Het bindt mensen met de plaats waarin zijn wonen, het kan de lokale economie stimuleren, de leefbaarheid vergroten en bijdragen aan de toeristische en recreatieve aantrekkingskracht van Woensdrecht. Zonder erfgoedbeleid kan waardevol cultureel erfgoed in de toekomst verloren gaan.”
Religieus erfgoed
De kerk heeft te maken met een sterke ontkerkelijking en een alsmaar kleiner wordende groep kerkgangers. Dit terwijl de onderhouds- en energiekosten stijgen. Daarom wordt het soms noodzakelijk voor een bisdom of het kerkbestuur om het kerkgebouw aan de eredienst te onttrekken en te verkopen. Om ervoor te zorgen dat de kerkgebouwen als zodanig bewaard blijven, is een zogenaamde kerkenvisie opgesteld.
De kerk van Woensdrecht
In de kerkenvisie wordt van elk kerkgebouw in onze gemeente aangegeven wat de knelpunten voor instandhouding zijn en welke oplossingen mogelijk worden geacht. Landelijk zien we vele succesvolle herbestemmingen van kerkgebouwen. Kerkgebouwen kunnen kansen bieden voor de krappe woningmarkt, op toeristisch-recreatief gebied en/of een sociaal-maatschappelijk functie vervullen.
Naast de kerkgebouwen is ook het religieus erfgoed in zijn geheel geïnventariseerd. Materieel erfgoed, zoals de pastorieën, begraafplaatsen, (graf)monumenten en kerkenpaden. Maar ook het immaterieel bezit en gedachtengoed verdient het om vastgelegd en doorgegeven te worden. Denk hierbij aan de herdertjestocht, de Berendrechtse Begankenis of de processie van de Heilige Zuster Marie-Adolphine.
Wethouder Jeffrey van Agtmaal: “Bij de totstandkoming van deze visie zijn de kerkbesturen, kerkeigenaren en de werkgroep erfgoed betrokken geweest. Daarnaast is ook gesproken met het Wilhelmieten museum en is de conceptvisie gedeeld met de huidige (nieuwe) eigenaren van de R.K. kerkgebouwen in Woensdrecht en Putte. Ook de dorpsplatformen zijn geraadpleegd”.
Het poortgebouw dat in gebruik is als het Wilhelmieten museum
Erfgoedverordening
Tot slot is de erfgoedverordening uit 2018 is op enkele punten gewijzigd, zodat nu de juiste verwijzingen naar de relevante wetsartikelen van de aanstaande Omgevingswet zijn opgenomen. Tevens zijn de cultuurhistorische waarden beter geborgd met het oog op toekomstige ontwikkelingen.
Gemeentelijk monument
De wethouder en de heer Verbeek legden ook uit dat er aan het toekennen van de status als gemeentelijk monument voor- en nadelen zitten. Helaas maken eigenaren van gebouwen door gebrek aan kennis zich vaak zorgen om de gevolgen van deze status op hun gebouw. Dat er nadelen zijn is duidelijk, maar er zijn zeker voorbeelden zoals bijvoorbeeld de ontheffing voor een aantal zaken in de bouwverordening.
Wethouder Jeffrey van Agtmaal benadrukte dat de gemeente altijd met de eigenaren in gesprek gaat als er een aanvraag is om een pand als monument te benoemen. Er zijn ook eigenaren die zelf aanvragen om hun pand die status te geven dus zo slecht kan het nou ook weer niet zijn.
