Op de Arsis thema avond, op de laatste dag van februari gaf Irene Weug, geïnspireerd door het M5 project, een beschouwing over het Nederlandse landschap met als titel ‘ikhouvanditland’.
‘ikhouvanditland’ en ‘lage landen’
Eens per maand wordt er in het Arsis gebouw aan de Kometenlaan in Bergen op Zoom een thema avond gehouden. Het thema van deze avond, ‘ikhouvanditland’, sloot aan bij het M5 project, waarbij er in het Markiezenhof bijna veertig schilderijen uit het Rijksmuseum geëxposeerd worden. (Zie ook het artikel hierover op deze site).
Al wandelend langs de Elbe in Duitsland dacht Irene er enige tijd geleden over na hoe het landschap waar je vandaan komt, je identiteit bepaald. De titel van de expositie in het Markiezenhof is ‘Lage Landen’ Het Nederlandse landschap is weer heel anders dan de landschappen in landen als Duitsland of Frankrijk bijvoorbeeld.
Nieuwsgierig geworden besloot ze de schilderijen uit de expositie eens heel goed te bestuderen en de verschillende typische beeldelementen uit schilderijen, uit een periode van 1600 tot 1941, te analyseren.
Een geïnteresseerd publiek
Koeien
Het eerste wat Irene opviel was de grote hoeveelheid koeien op de schilderijen. Maar er is meer dan koeien alleen en alle schilderijen werden door Irene op de verschillende beeldelementen geanalyseerd.
De beeldelementen waar Irene naar keek waren: afmetingen, mensen, dieren, bouw, bruggen en hekken, vervoer, bezigheden, bosschage, water, grondsoort, weg, horizon, weer, seizoen, schaduw, schilders, handtekening en jaartal.
Cijfers
Op de veertig door Irene bekeken werken kwamen in totaal 124 mensen voor (gemiddeld 0,8 vrouw, 0,2 kind en 2,1 man per schilderij), 33 paarden en 82 runderen. Ook kwamen wilde vogels erg veel voor. Opvallend was dat bijna alle dieren te maken hadden met voedsel of handel, koeien voor de melk en het vlees, schapen voor de wol et cetera.
‘Ossen in de weide’ uit 1806 door Jan Kobell (onderdeel van de expositie ‘Lage Landen’)
Typerend voor het Nederlandse vlakke landschap was dat bijna alle schilderijen horizontaal waren opgezet en de gemiddelde verhouding was 3 bij 4. Bij de vervoermiddelen waren paarden (19) en boten (14) ruim in de meerderheid en bij de gebouwen kwamen huizen het meest voor, terwijl kastelen en kerken veel minder vaak voorkwamen.Opvallend was dat molens veelal op de achtergrond stonden.
De horizon was bij de meeste schilderijen in het midden of iets onder of boven het midden. Water werd veel als extra, spiegelend, beeldelement toegevoegd. Bosschages kwamen op veel manieren voor, alleenstaand, langs een laan, langs de bosrand. Er waren maar vier schilderijen zonder bomen.
‘De oprijlaan’ van Sebastiaan Vrancx, het enige kasteel, bomen langs de oprijlaan
en de horizon ongeveer in het midden (onderdeel van de expositie ‘Lage Landen’)
Bij de beroepen was een grote diversiteit maar wat opviel was het ontbreken van soldaten, bestuurders en veldwachters. Akkerbouw en veeteelt waren daarentegen goed vertegenwoordigde beroepen. Ook opvallend was dat vrijwel alle schilderijen een zomers tafereel uitbeelden. Er was niet één sneeuwlandschap bij.
‘Scheveningse vrouwen bij het nalezen van een geoogst aardappelveld’
uit 1874 door Philip Sadée (onderdeel van de expositie ‘Lage Landen’)
De schilders uit de 17e eeuw, bleken veel minder met schaduw te werken dan de schilders uit de latere periode. De meeste schilderijen waren sowieso uit de periode 1850 tot 1900 en bij de makers van de schilderijen bleek niet één vrouw te zijn, tot verontwaardiging van Irene.
De visuele samenvatting
Aan de hand van haar bevindingen heeft Irene met kleurpotlood een tekening gemaakt waar alle elementen een plaats vonden. In het midden een zingende boer op een tractor, gemiddeld 3,1 mensen, 0,8 vrouw die producten verkoopt uit een schuur, de horizon net onder het midden, water als reflecterend beeldelement op de voorgrond en ook alle andere bevindingen van Irene kregen een plaats in haar tekening.
Irene heeft haar tekening onthuld en vertelt er over
De visuele samenvatting van Irene haar analyse van de veertig schilderijen uit het Rijksmuseum
Eveneens geïnspireerd door de analyse van de schilderijen maakte Irene nog een kunstwerk, waarbij elk van de beeldelementen aan elkaar genaaid een strook vormde die eindigde in de ‘handtekening’ van Irene op het laatste vel.
Alle typerende beeldelementen aan elkaar genaaid
Toen iedereen zich rond het display met de beeldelementen verzameld had, gaf Irene een korte uitleg bij de verschillende prentjes in het geheel.Zo beelde het eerste prentje de horizon in het midden uit, was er gras, bomen, 2 runderen en 0,8 paard, een huis en een weg van linksboven naar rechtsonder.
Irene geeft uitleg over de beeldelementen in haar werk
Gedichten
Als afsluiting las dichter Ewoud Willem van Doorn een tweetal gedichten voor. ‘Stilte’, uit de bundel ‘Oud land’ die hij samen met fotograaf Perry van Kempen samengesteld heeft, en een gedicht dat hij voor zijn opa gemaakt had, met de titel ‘Zomerbroei’.
Ewoud bood ook nog de mogelijkheid aan om de bundel ‘Oud land’ te laten signeren. Via de website van Ewoud is deze bundel ook nog te bestellen.
Ewoud leest voor uit zijn bundel ‘Oud land’
Links
- Website van Arsis Kunst en Sociëteit
- Facebook pagina van Arsis Kunst en Sociëteit
- De website van het M5 project
- De catalogus van het Arsis M5 project
- De website van het Markiezenhof
